Zdravstvena zaštita studenata

U okviru nacrta Masterplana sadržan jedan od predloga Konsultanta je da se postojeći zavodi za zdravstvenu zaštitu studenata u svom punom kapacitetu (bez zatvaranja objekata i bez otpuštanja kadra, dakle bez ukidanja zdravstvene zaštite za studentsku populaciju) integrišu sa kapacitetima domova zdravlja, čime bi se na optimalniji način iskoristili kadrovi, prostor i oprema pomenutih ustanova, a time zdravstvena zaštita učinila dostupnijom svim građanima ovih gradova i gradskih opština.

Ostvarivanje prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja studentske populacije se ovim predlogom ne ukida, već bi studenti svoja prava ostvarivali u istom obimu i sadržaju odabirom izabranog lekara u bilo kom domu zdravlja u mestu studiranja, te imali na raspolaganju specijaliste iz obližnje bolničke ustanove (u prostorijama istog doma zdravlja).

Ovaj predlog proizilazi iz osnovne doktrine da populacija starosti od 18 do 26 godina koja studira nema specifične zdravstvene potrebe u odnosu na populaciju iste starosne dobi koja ne studira i iz analize rada Zavoda za zdravstvenu zaštitu studenata, tj. korišćenje njihovih kapaciteta. Na primeru Studentske poliklinike u Beogradu, uvidom u podatke o izvršenju plana rada, zaključuje se da postoji prostor da se kapaciteti ove ustanove stave na raspolaganje i drugim građanima.

Procena je da u Beogradu studira oko 130.000 studenata, a prema podacima Republičkog zavoda za statistiku školsku 2020/2021 godinu upisalo je 26.866 brucoša što je približan broj studenata koji se svake godine upisuje na fakultet u prestonici. S obzirom na populaciju koju zbrinjava, najznačajnije zdravstvene usluge Službe opšte medicine Studentske poliklinike su preventivni pregledi. Preventivni pregled na prvoj godini fakulteta je u 2019. godini dobilo 6.377 brucoša, odnosno svaki četvrti, dok je Preventivni pregled koji je po rasporedu na trećoj godini fakulteta dobilo je 3.827 studenata. Ukupno je pruženo i 30.525 prvih i još 15.298 ponovnih kurativnih pregleda. Služba ginekologije pružila je 6.103 preventivna pregleda (svaka deseta studentkinja), odnosno 5.239 prvih i 922 ponovna kurativna pregleda.

Kada se analizira opterećenost posetama, lekari Studentske poliklinike u Beogradu u proseku ostvaruju manje poseta (597 po lekaru opšte prakse i 292 po ginekologu) u odnosu na prosek koji imaju kolege iz domova zdravlja u Beogradu (654 po lekaru opšte prakse i 501 po ginekologu). Imajući u vidu da se Studentska poliklinika i domovi zdravlja finansiraju na isti način, te da preko 70% ukupnog troška ovih ustanova predstavlja novac za plate zaposlenih, zaključuje se da jedna poseta lekaru opšte prakse u Studentskoj poliklinici košta 1.564 dinara, dok je prosečna cena posete lekaru opšte prakse u domovima zdravlja u Beogradu 984 dinara.

Lekari studentske poliklinike su izuzeti iz Modela plaćanja izabranih lekara u primarnoj zdravstvenoj zaštiti po kapitacionoj formuli od 2019. godine , kada je formula unapređena pokazateljima kvaliteta rada. Zahtev za izuzećem je stigao upravo od strane svih zavoda za zdravstvenu zaštitu studenata uz obrazloženje da zbog specifičnosti populacije o čijem zdravlju brinu ne mogu biti poređeni sa kolegama iz domova zdravlja.

Međutim, analiza podataka Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje za obračun kapitacionih ocena izabranih lekara na osnovu koje se isplaćuje varijabilni deo plate prema važećoj Uredbi o korektivnom koeficijentu pokazuje da u 2019. godini izuzev 2 lekara opšte prakse i 1 ginekologa iz Zavoda u Nišu nijedan lekar ne dostiže republički prosek za parametar efikasnost koji se računa isključivo na osnovu broja ostvarenih poseta u posmatranom periodu.

Kada se govori o specijalističkim službama, takođe je prisutna manja opterećenost, tako da je Studentska poliklinika u 2019. godini prema podacima iz plansko-izveštajnih tabela ostvarila 853 RTG i 2.054 stomatoloških RTG snimanja, odnosno 819 pregleda i 135 ultrazvučnih pregleda interniste. Za razliku od zavoda u Novom Sadu i Nišu, Zavod u Beogradu raspolaže sa 20 postelja u stacionaru. Prosečna popunjenost ovih postelja u 2019. godini bila je 33%, dok je prosečna dužina hospitalizacije 5,23 dana. Iste godine zbrinuto je ukupno 642 pacijenta.

Pored zaključka koji se nameće na osnovu analize, čiji je deo prikazan u ovom izveštaju, Konsultant je analizirao i međunarodne prakse u pogledu zdravstvene zaštite studenata. Izdvajamo nekoliko primera:

• SAD – poseban fond za finansiranje u koje su uključeni Univerziteti
• GRČKA – posebna organizaciona jedinica Univerziteta u Solunu pod okriljem Ministarstva prosvete
• NORVEŠKA i FRANCUSKA  – poseban fond za strane studente koji studiraju u Francuskoj koji je deo EU fonda koji nema direkte veze sa zdravstvenim ustanovama (studenti se leče u domu zdravlja) već studentima obezbeđuje zdravstveno osiguranje 
• PORTUGALIJA – medicinske službe deluju unutar Univerziteta i dostupne su kako za studente tako za zaposlene, dok je finansiranje kombinovano iz više izvora
• IRSKA – poseban fond za zdravstvenu zaštitu studenata koji sufinansira Vlada i EU fond
• FINSKA – poseban fond za zdravstvenu zaštitu studenata koji se delom finansira iz obaveznog zdravstvenog osiguranja, a delom iz drugih fondova. Ustanova nije namenjena svim studentima, već određenim kategorijama, a nalazi se pod okriljem Ministarstva omladine (zaduženog za studente) 

Međunarodna praksa govori u prilog tome da i ukoliko postoje zdravstvene ustanove specijalizovane isključivo za lečenje studenata, u pitanju su ustanove koje se finansiraju iz drugih izvora, a ne u potpunosti od obaveznog zdravstvenog osiguranja, kao što je to slučaj u Republici Srbiji.

Kako je zadatak Konsultanta da ponudi najracionalnije rešenje za trošenje novca iz fonda obaveznog zdravstvenog osiguranja, smatramo da je otvaranje ovih ustanova za sve građane uz maksimalno iskorišćen kapacitet upravo to. Takođe ponavljamo da starosna populacija 18-26 godina ima određene zdravstvene potrebe koje nisu predefinsane stepenom obrazovanja pojedinca, te da svi ostali građani Republike Srbije koji nisu studenti, a pripadaju ovoj starosnoj dobi, pravo na zdravstvenu zaštitu ostvaruju kroz instituciju izabranog lekara u domu zdravlja.

Konsultant posebno prepoznaje angažovanje Studentske poliklinike u Beogradu u domenu HIV/AIDS prevencije, anonimnog testiranja i savetovališta, za koje je i sam Zavod prepoznao da je neophodno ponuditi ga svim građanima, te je sastavni deo celokupnog predloga optimizacije i očuvanje ove službe.